Uşaqlıqdan kənar hamiləlik nə deməkdir?

1. Uşaqlıqdan kənar hamiləliyin növləri

Uşaqlıqdan kənar hamiləlik ən çox fallop borusunda (fallop borusu hamiləliyi) baş verir, lakin bu vəziyyət digər yerlərdə də ola bilər. Ən yaygın növləri bunlardır:

• Fallop borusunda hamiləlik: uşaqlıqdan kənar hamiləliyin ən çox rastlanan növüdür. Embrion, uşaqlığa gedən yol olan fallop borularında inkişaf etməyə başlayır.
• Yumurtalıqda hamiləlik: nadir olaraq, hamiləlik yumurtalıqda inkişaf edə bilər. Bu vəziyyət daha az rast gəlinir, amma mümkün olan bir ssenaridir.
• Qarın boşluğunda hamiləlik: embrion, qarın boşluğunda yerləşən orqanlardan birində inkişaf etməyə başlayır. Bu vəziyyət də nadir, amma həyati təhlükəli ola bilər.
• Servikal hamiləlik: embrion, uşaqlıq boynunda yerləşir. Bu da nadir, amma ciddi problemlərə yol aça biləcək bir vəziyyətdir.

2. Uşaqlıqdan kənar hamiləliyin səbəbləri

Ektopik hamiləliyin baş verməsinə bir neçə faktor səbəb ola bilər. Bəzi risk faktorları aşağıdakılardır:

• Fallop borularında zədə: daha əvvəl keçirilmiş pelvik iltihabi xəstəliklər, cinsi yolla keçən infeksiyalar və ya əməliyyatlar (həmçinin apendisit kimi) fallop borularının tıxanmasına və ya zədələnməsinə səbəb ola bilər. Bu, embrionun uşaqlığa gedə bilməməsinə və borularda qalmasına gətirib çıxara bilər.
• Hormonal dəyişikliklər: hormonlar, embrionun düzgün inkişafını və uşaqlığa yerləşməsini təmin edir. Hormonal balans pozulması ektopik hamiləliyə səbəb ola bilər.
• Şəxsi sağlamlıq vəziyyətləri: bəzi tibbi vəziyyətlər, məsələn, endometrioz, uterin anomaliyalar və ya daha əvvəl baş vermiş ektopik hamiləliklər, bu vəziyyətin yaranmasına səbəb ola bilər.
• Doğum nəzarət üsulları: İUD (daxili spiral) və ya digər doğum nəzarət üsullarını istifadə edən qadınlarda, nadir hallarda, uşaqlıqdan kənar hamiləlik inkişaf edə bilər.
• Yaş: 35 yaşdan yuxarı olan qadınlarda ektopik hamiləlik riski daha yüksəkdir.
• Siqaret çəkilməsi: siqaret çəkmək, fallop borularının normal fəaliyyətini pozaraq ektopik hamiləliyə səbəb ola bilər.

3. Uşaqlıqdan kənar hamiləliyin əlamətləri

Uşaqlıqdan kənar hamiləliyin əlamətləri erkən dövrlərdə başlaya bilər və tez-tez qarışıq olur, çünki hamiləliyin normal əlamətləri ilə oxşar ola bilər. Bununla belə, ən çox rast gəlinən əlamətlər aşağıdakılardır:

• Qarın ağrıları: ektopik hamiləliyin ən yaygın əlamətlərindən biri qarın ağrısıdır. Bu ağrı, adətən bir tərəfdə, daha çox fallop borusunun olduğu tərəfdə hiss edilir.
• Anormal qanama: qanama, hamiləliyin başlanğıcında müşahidə edilən normal qanama ilə qarışa bilər, amma əslində bu, ektopik hamiləliyin xəbərdarlıq əlaməti ola bilər.
• Zəhərlənmə əlamətləri: nadir hallarda, əgər ektopik hamiləlik pozulubsa (yəni, fallop borusu partlarsa), şiddətli qarın ağrısı, baş dönməsi, halsızlıq və qan təzyiqinin düşməsi kimi əlamətlər görülə bilər.
• Qusma və ürəkbulanma: hamiləliyin ilk mərhələlərində müşahidə edilən bu simptomlar ektopik hamiləlikdə də baş verə bilər.

4. Uşaqlıqdan kənar hamiləliyin müalicəsi

Uşaqlıqdan kənar hamiləlik, həyati təhlükə yarada biləcəyi üçün dərhal müalicə edilməlidir. Müalicə, ektopik hamiləliyin növünə və vəziyyətin ciddiyyətinə görə dəyişir:

• Medikal müalicə: əgər hamiləlik erkən dövrlərdə aşkar edilibsə və boru hələ də zədələnməyibsə, metotreksat adlı dərmanla müalicə edilə bilər. Bu dərman, hüceyrə böyüməsini dayandırır və hamiləliyin inkişafını maneə törədir.
• Cərrahi müdaxilə: əgər ektopik hamiləlik irəliləyib və fallop borusu partlayarsa, təcili cərrahiyyə müdaxiləsi tələb oluna bilər. Bəzən borunun tamamilə çıxarılması lazım ola bilər.

5. Uşaqlıqdan kənar hamiləlikdən sonra gələcək planlama

Ektopik hamiləlikdən sonra qadınların sağlamlığına xüsusi diqqət yetirilməlidir. Əgər qadının bir fallop borusu alınmışsa, digər borunun vəziyyəti yoxlanılır və gələcək hamiləlik planları mütəxəssis tərəfindən izlənir. Həkim, qadına gələcək hamiləlikləri təhlükəsiz şəkildə idarə etmək üçün məsləhətlər verə bilər.

Nəticə:

Uşaqlıqdan kənar hamiləlik, hər hansı bir hamiləlik kimi ciddi və diqqət tələb edən bir vəziyyətdir. Uşaqlıqdan kənar hamiləlik hər bir qadın üçün fərqli təsir göstərə bilər, amma erkən aşkar edilməsi və müalicəsi vəziyyətin inkişafını dayandırmaq və qadının sağlamlığını qorumaq üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir.