Endometrioz nədir?
Endometrioz haqqında
Endometrioz — qadın reproduktiv sistemində geniş yayılmış, lakin çox zaman gec diaqnoz qoyulan xroniki bir xəstəlikdir. Bu vəziyyət zamanı uşaqlığın daxili qatını (endometrium) təşkil edən hüceyrələr, uşaqlıq boşluğu xaricində – yumurtalıqlarda, borularda, qarın boşluğunda və bəzi hallarda bağırsaq, sidik kisəsi kimi orqanlarda yerləşir.
Xəstəliyin mexanizmi
Hər ay qadın orqanizmində baş verən hormonal dəyişikliklər aybaşı dövrünü idarə edir. Endometrioz zamanı uşaqlıqdan kənarda yerləşmiş endometrium hüceyrələri də bu hormonlara reaksiya verir – qalınlaşır, qanayır və tökülməyə çalışır. Lakin bu qan orqanizmdən xaric ola bilmədiyindən, toxumalarda iltihab, şişkinlik, çapıqlar (skar), yapışmalar və ağrılar yaradır.
Əlamətləri
Endometriozun simptomları fərqli ola bilər, lakin aşağıdakılar ən çox rast gəlinənlərdir:
- Güclü və ağrılı aybaşı (dismenore)
- Cinsi əlaqə zamanı ağrı
- Qarnın aşağı hissəsində xroniki ağrılar
- Aybaşıdan əvvəl və ya sonra qanlı ləkələnmələr
- Hamilə qalmaqda çətinlik (infertillik)
- Qarında şişkinlik, qaz, bağırsaq və sidik problemləri
Bəzi qadınlarda isə heç bir simptom olmaya bilər və endometrioz yalnız sonsuzluq araşdırması zamanı aşkarlanır.
Səbəbləri
Endometriozun dəqiq səbəbi tam məlum deyil, lakin aşağıdakılarla əlaqəli ola bilər:
- Genetik meyillilik
- Aybaşı qanının geriyə axması (retrograd menstruasiya)
- İmmunitet sisteminin pozulması
- Hormon balanssızlığı
- Ətraf mühit və toksinlər
Diaqnoz
Endometriozun diaqnozu klinik əlamətlər, ginekoloji müayinə, ultrasəs (USM), MRT və bəzi hallarda laparoskopik əməliyyat vasitəsilə qoyulur. Laparoskopiya həm diaqnoz, həm də müalicə məqsədi ilə istifadə oluna bilər.
Müalicə
Endometriozun tam müalicəsi olmasa da, simptomları idarə etmək mümkündür:
- Hormonal dərmanlar – aybaşı dövrünü yavaşlatmaq və endometriozun inkişafını dayandırmaq üçün
- Ağrıkəsicilər – simptomatik rahatlama üçün
- Laparoskopik cərrahiyyə – endometrioz toxumasının çıxarılması üçün
- Fertillik müalicələri – hamilə qalmaqda çətinlik yaşayan qadınlara yardım üçün (İVF və s.)
- Pəhriz və həyat tərzi dəyişiklikləri – iltihab azaldıcı qidalanma, stressin azaldılması
Nəticə
Endometrioz həm fiziki, həm də emosional cəhətdən qadınların həyat keyfiyyətinə ciddi təsir edə bilən bir xəstəlikdir. Tez-tez "normal aybaşı ağrısıdır" deyə ötürülən bu xəstəlik, vaxtında diaqnoz və düzgün müalicə ilə idarə edilə bilər. Əgər bu əlamətləri özündə hiss edirsənsə, ginekoloqa müraciət etməyi təxirə salma.
